OSMANLI İMPARATORLUĞUNU YIKAN ÖRGÜT
NİLİ
Birinci Dünya Savaşı’nda Aaron Aaronsohn adında bir Siyonist bilim adamı tarafından kurulan NİLİ casusluk örgütü, Filistin’de bağımsız bir Yahudi devleti kurmak amacını güdüyordu. Bunu başarmak için öncelikle yapılması gerekense Filistin’in Osmanlı İmparatorluğu’ndan koparılıp İngiliz işgaline açılmasıydı. Filistin-Suriye Cephesi’ne dağılan NİLİ casusları, Osmanlı ordusunun asker sayısı, bulunduğu cepheler, yer değişiklikleri, lojistik ve cephane durumu, kullandığı yol ve tren hatları konularında birçok gizli bilgiye ulaştılar. Örgütün Filistin sorumlusu Sarah Aaronsohn : (5 Ocak 1890, Zihron Yaakov-9 Ekim 1917), I. Dünya Savaşı'nda Britanyalılar için çalışan Nili adlı Yahudi casusluk halkasının ve önemli bir üyesi ve botanikçi Aaron Aaronsohn'un kız kardeşiydi. Bazen "Nili kahramanı" olarak da adlandırılır. 1915 yılına kadar İstanbul'da kısa bir süre yaşadı ve mutsuz giden evliliğinden kaçmak için Aralık ayında Zihron Yaakov'daki evine döndü. Haim Herzog'a göre, Anadolu'da, Osmanlılar tarafından uygulanan Ermeni Soykırımına tanık olduktan sonra İngiliz kuvvetlerine yardımcı olmaya karar verdi. 1917 Eylül’ünde, Osmanlılar, Sarah Aaronsohn'un İngilizlere gönderdiği bir mesaj güvercinini yakaladı ve Nili kodu şifresini çözdü. Ekim ayında, Osmanlılar Aaronsohn'da dahil olmak üzere, çok sayıda kişiyi Zihron Yaakov'da tutukladı. Aaronsohn'a dört gün boyunca işkence edildi, daha fazla işkenceden kurtulmak ve arkadaşlarını korumak için banyoda, kiremit altında bulunan gizli bir tabanca ile intihar etti.
Sarah Aaronsohn’un Siyonist fikirlerle efsunladığı kadın casuslar, Türk ve Alman subaylarla kurdukları gönül ilişkileri sayesinde önemli bilgiler sağladılar. NİLİ’nin topladığı bilgiler, düzenli olarak Mısır’daki İngiliz istihbarat üssüne ulaştırıldı. NİLİ, 1917’nin başlarına kadar faaliyetlerini gizli olarak yürütmeyi başardı. Osmanlı istihbaratı, NİLİ’yi deşifre edip çökerttiğinde İngilizler, çoktan Kudüs’ün kapılarına dayanmıştı. İngiliz Orduları Başkomutanı General Allenby, Osmanlı ordusunu bozguna uğrattığı Nablus (Armagedon) Savaşı’nın strateji ve taktiğini NİLİ’nin sağladığı istihbarata göre oluşturdu. Savaş sonunda İngiliz askerî erkânı, kendilerine zaferin anahtarını sunan NİLİ casuslarına her fırsatta şükranlarını sundu. NİLİ’nin gizem dolu hikâyesi, Osmanlı İmparatorluğu’nun kutsal topraklarda çöküşünün de hikâyesidir.
NİLİ casusluk örgütü, İngilizlerin Birinci Dünya Savaşı'nda kullandığı önemli istihbarat organlarından birisiydi. Yahudiler tarafından kurulan örgüt, Filistin-Suriye Cephesi'nde konuşlanmış Müttefik orduları hakkında İngiliz istihbaratına bilgi sağlamaktaydı. Osmanlı arşivleri, NİLİ ve faaliyetleri hakkında özgün bilgiler içermektedir. Türk istihbarat raporları; örgütün kurucuları, faaliyetleri ve çalışma usulleri hakkında tatmin edici bilgiler vermektedir. Türk arşivlerini göz ardı eden bir araştırma, NİLİ casusluk örgütünü sağlıklı bir şekilde analiz edemez. Büyük ölçüde arşiv belgelerine dayanan bu araştırma, Türk kamuoyu NİLİ casusluk örgütünün sır perdesini büyük ölçüde aralamaktadır.
NİLİ (Örgütü) "İsrail'in Ebedi Olanı yalan söylemeyecek" olarak tercüme edilen İbranice "Netzah Yisrael Lo Yeshaker" ifadesinin kısaltmasıdır. İngiliz hükümeti, James Srodes'un Filistin'deki Casuslar kitabında tanımlandığı gibi, İngiliz Ulusal Arşivleri'ndeki 1920 tarihli yanlış dosyalanmış bir memoranduma göre, NİLİ kod adını "Bir Örgüt" olarak adlandırılmaktadır. Nili casus örgütü elemanları Avshalom Feinberg, Sarah Aaronsohn ve Yosef Lishansky’tir.
Osmanlı Arşiv Belgelerinde NİLİ Casusluk Örgütü; 1.Birinci Dünya Savaşı’nda Filistin-Suriye Cephesi’nde faaliyet gösterdi. NİLİ adıyla ünlenen örgüt, Siyonizm’in bir ürünüydü ve Yahudilerin “arz-ı mevut” dedikleri Filistin topraklarında bağımsız bir “Yahudi Devleti” kurma hedefindeydi. NİLİ, bu bağlamda tüm mesaisini Filistin’in Osmanlı hâkimiyetinden çıkarılması ve İngiliz kontrolüne geçmesi yönünde sarf etti. Bunun anlamı şuydu: Savaşta Filistin’i savunan Osmanlı ordusu hakkında İngilizlere istihbarat sağlamak ve cephede Osmanlı ordusunun direncini kırmaktı. NİLİ, Osmanlı Devleti’nin tasfiyesini hızlandıran Filistin Cephesi’nde savaşın kaderini belirleyen aktörlerden birisi oldu. NİLİ, neredeyse yüz yıl Türk kamuoyunun bilmediği veya ilgilenmek istemediği bir tarih meselesi
olarak kaldı. NİLİ örgütünün deşifre edilmesinde büyük emeği geçen Yüzbaşı Cevat Rifat Beyin (Atilhan),
Örgütü 1915 yılında Filistin’in Hayfa kentinde Osmanlı vatandaşı Yahudi botanik uzmanı Aaron Aaronsohn tarafından kuruldu. Aaron’un ailesi, Doğu Avrupa’da alevlenen Yahudi aleyhtarlığının ardından 1882’de Romanya’dan göç ederek Osmanlı Devleti’ne sığındı. Aaronsohn ailesi, Hayfa’nın güneyinde Rotschild’in kurmuş olduğu Zicron Yakov3 kolonisine yerleştirildi. Rotschild’in bursuyla okuduğu Fransa’da tarım eğitimi alan Aaron, 1910 yılında Athlit’e dönerek burada bir tarım deneme istasyonu (The Jewish Agricultural Experiment Station) kurdu. Söz konusu istasyon, sonradan NİLİ örgütünün merkez üssü olarak kullanılacaktır.
